درس‌هایی از دعای روز هشتم ماه مبارک رمضان

*دعای روز هشتم ماه مبارک رمضان

اللَّهُمَّ ارْزُقْنِی فِیهِ رَحْمَهَ الْأَیْتَامِ وَ إِطْعَامَ الطَّعَامِ وَ إِفْشَاءَ السَّلاَمِ وَ صُحْبَهَ الْکِرَامِ بِطَوْلِکَ یَا مَلْجَأَ الْآمِلِین.

خدایا، ترحم یتیمان،‌ غذا دادن به مردم، افشا کردن سلام، هم‌صحبتی کریمان را در این روز، رزق من قرار بده به فضل خودت ای پناه آرزومندان.

یتیم چه کسی است؟ در فقه اسلامی به کسی که پدرش را از دست داده باشد یتیم گفته می‌شود ولی به کسی که مادرش را از دست بدهد، یتیم نمی‌گویند.

در حیوانات، به حیوانی که مادرش را از دست دهد، یتیم گفته می‌شود و در اشیا به «بی‌نظیر» یتیم می‌گویند؛ مثلا به مرواریدی که بی‌نظیر باشد، یتیم (درّ یتیم) گفته می‌شود و یا به اصطلاح «در یتیم» می‌نامند.

در معارف اسلامی به یتیم، توجه وافری از جهات تغذیه، تکفل و ترحم شده است، ممکن است تغدیه و تکفل، صورت بگیرد ولی ترحم انجام نشود. یتیم، نیازمند ترحم است، چون یک موجود عاطفی است پیامبر‌(ص) در مورد تکفل یتیم می‌فرماید: « أنا و کَافِلُ الیتیمِ کهاتَینِ فی الجنهِ إذَا اتَّقَی اللهَ عَزَّ وَ جَلَّ – وَ اَشَارَ بِاصبَعَیْهِ السَّبَّابَهِ وَ الوُسطَی» حضرت در حالی که اشاره به دو انگشت سبابه و وسطی کردند، فرمودند: من و کفالت کننده یتیم در بهشت این چنین هستیم (در کنار هم هستیم)، (مستدرک، ج۲، ص ۴۷۴؛ نورالثقلین، ج ۵، ص ۵۹۷ / ۲۳).

حضرت علی‌(ع) در مورد تغذیه یتیم می‌فرمایند: « اللَّهَ اللَّهَ فِی الْأَیْتَامِ- فَلَا تُغِبُّوا أَفْوَاهَهُمْ وَ لَا یَضِیعُوا بِحَضْرَتِکُمْ» (بحار الأنوار الجامعه لدرر أخبار الأئمه الأطهار، ج‏۷۲، ص: ۱۴) شما را به خدا، شما  را به خدا، ایتام را یک روز در میان، تغذیه نکنید، یتیمان در محضر شما، ضایع نشوند.

پیامبر‌(ص) در مورد ترحم بر یتیم فرمودند: « اِنَّ فِى الجَنَّهِ دارا یُقالُ لَها دارُ الفَرَحِ لایَدخُلُها اِلاّ مَن فَرَّحَ یَتامَى المُؤمِنینَ؛ » در بهشت خانه‌ای وجود دارد، به آن خانه فرح گفته می‌شود که در آن داخل نمی‌شود مگر کسانی که یتیمان مومنین را شاد کرده باشند. (نهج الفصاحه، ح ۸۶۴)

* وظایف سه گانه در قبال یتیم

در نتیجه نسبت به یتیم سه وظیفه وجوددارد که شامل: «تکفل» (مدیریت اقتصادی و زندگی)، «تغذیه» و «ترحم» (نیاز عاطفی) می‌باشد، (داستان معنوی ص ۵۸۸۲- خاطرات قرائتی- بهشتی)

روزی از دوست مهندسم پرسیدم: برای قیامتت چه می کنی؟ چیزی گفت که به حال او غبطه خوردم او گفت: هر پانزده روز یک مرتبه ماشینی کرایه می کنم و بچّه های یتیم را به پارکِ بازی می برم و برای شان بستنی می خرم و پس از تفریحی چند ساعته بر می گردیم، من این کار را به حساب قیامتم گذاشته ام.

«و اطعام الطعام» حضرت در ادامه دعای این روز فرموده‌اند: خدایا در این روز اطعام دیگران را نصیب من کن.

انفاق و احسان شیوه‌های گوناگونی دارد، یکی از آن‌ها، غذا دادن است که در اسلام نیز مورد توجه خاص قرار گرفته است.

حضرت امیرالمومنین‌(ع) می‌فرماید: لَذَّهُ الْکِرامِ فِی الإِطْعامِ وَ لَذَّهُ اللِّئامِ فِی الطَّعامِ. (شرح غرر الحکم ، ج ۵ ، ص ۱۳۲)

لذت انسان‌های بزرگوار در اطعام و غذا دادن است و لذت انسان‌های پست در طعام خوردن است.

قرآن کریم در رابطه با ارزش اطعام  چند بیان زیبا دارد که می‌فرماید: «وَیُطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَى حُبِّهِ مِسْکِینًا وَیَتِیمًا وَأَسِیرًا» (الإنسان: ۸) در ستایش اهل‌بیت‌(ع)،‌ آنها را با اطعام طعام، توصیف می‌کند «علی حبه» یعنی در حالی که خودشان نیازمند به طعام بودند اطعام می‌کردند.

امیرالمومنین‌(ع) می‌فرمایند: « مَا أَکَلْتَهُ رَاحَ وَ مَا أَطْعَمْتَهُ فَاح»، آن چیزی را که خوردی بر باد رفت و آن چیزی را که اطعام کردی ماند. (تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص: ۳۷۹)

امام باقر‌(ع) می‌فرماید: « إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ إِطْعَامَ الطَّعَامِ وَ هِرَاقَهَ الدِّمَاءِ» خداوند اطعام طعام و ریختن خون حیوان قربانی را دوست دارد. (  بحار الأنوار الجامعه لدرر أخبار الأئمه الأطهار، ج‏۷۱، ص: ۳۶۱)

روایت در مورد کسانی که اهل طعام دادن بودند ولی مسلمان نبودند، آمده است: شخصی به نام ابن جُذعان، اهل اطعام بود و به مردم غذا می‌داد ولی کافر بود پیامبر(ص) فرمودند: « إِنَّ أَهْوَنَ أَهْلِ النَّارِ عَذَاباً ابْنُ جُذْعَانَ  فَقِیلَ یَا رَسُولَ اللَّهِ- وَ مَا بَالُ ابْنِ جُذْعَانَ أَهْوَنُ أَهْلِ النَّارِ عَذَاباً- قَالَ إِنَّهُ کَانَ یُطْعِمُ الطَّعَامَ» کم رمق‌ترین و سست‌ترین آتش در جهنم، برای جذعان است چون که اهل اطعام بود. (بحار الأنوار الجامعه لدرر أخبار الأئمه الأطهار، ج‏۷۱، ص: ۳۶۸)

قرآن می‌فرماید: « وَ لَمْ نَکُ نُطْعِمُ الْمِسْکینَ» (۴۴ مدثر) و در جای دیگر می‌فرمایند «وَ لا تَحَاضُّونَ عَلى‏ طَعامِ الْمِسْکینِ» و بر اطعام مسکین تحریک و اقدامی صورت نمی‌دادند. (سوره فجر : ۱۸)

« و إفشاءَ السَّلامِ » خدایا در این روز به من روزی کن که سلام را آشکارا ادا کنم.

* شعائر چیست؟

سلام جزو شعائر اسلامی است، در دین اسلام مناسکی مثل نماز شب وجود دارد که جز شعائر نیست، ولی مناسکی مثل اذان، نماز جماعت، حج، حجاب و سلام کردن از شعائر به شمار می‌روند، شعائر مثل پرچم است پرچم باید در بلندی و در حالت اهتزاز قرار گیرد از این جهت ، هیچ کس نگفته است که، اذان آهسته گفته شود اذان چون، پرچم اسلام است باید به صورت آشکار و بلند گفته شود.

«سلام» نیز پرچم شفاهی اسلام است و در دعا از خداوند می‌خواهیم که افشاء سلام را روزی ما کند، متاسفانه این پرچم در بعضی از کشورهای عربی، فرود آمده است و به جای سلام گفتن می‌گویند« صباح النور»، «صباح الخیر» در ایران به جای سلام، خسته نباشید و وقت به خیر گفته می‌شود که باید این فرهنگ تغییر کند.